Handelsspanningen onder Trump: Gevolgen voor Nederlandse exporteurs

De nieuwe tariefmuren: Wat staat er op het spel?

"We're putting a 20% tariff on all products coming into the United States from countries that have been taking advantage of us for years."– Donald Trump

De nieuw aangekondigde Amerikaanse tarieven zijn ingrijpend: 20% op importen uit de Europese Unie. Voor Nederlandse exporteurs die rekenden op vrijhandel en voorspelbare handelsrelaties, betekent dit een fundamentele verandering van het speelveld. 

 

Directe gevolgen: de eerste klappen

Voor Nederlandse bedrijven die naar de VS exporteren, zijn de directe gevolgen van de tarieven aanzienlijk. De dreiging van een importtarief van 20% creëert grote onzekerheid voor exporteurs en zou Nederlandse producten vrijwel direct minder concurrerend maken op de Amerikaanse markt.

De realiteit is dat de meeste Nederlandse exporteurs voor een moeilijke keuze komen te staan:

• De tariefkosten volledig doorberekenen aan Amerikaanse klanten, met risico op verlies van marktaandeel
• Een deel van de kosten absorberen om klanten te behouden, wat de winstmarges onder druk zet
• Zoeken naar alternatieve markten waar geen tariefmuren bestaan

Voor veel mkb-bedrijven, die niet over de middelen beschikken om snel van strategie te veranderen, kan dit existentiële vragen oproepen. Een Nederlands middelgroot bedrijf dat jarenlang een stabiele afzetmarkt in de VS heeft opgebouwd, kan plotseling geconfronteerd worden met een drastische omzetdaling.

 

Indirecte impact van VS-tarieven op wereldhandel

In de moderne economie zijn productieprocessen over landsgrenzen heen verweven. Een Nederlandse fabrikant van medische apparatuur die mogelijk gebruik maakt van Amerikaanse chips, Chinese elektronische componenten en Duitse precisie-onderdelen. Wanneer een of meerdere van deze handelsstromen worden belast met tarieven, ontstaat een domino-effect dat de totale productiekosten opdrijft en levertijden verlengt.

Deze mondiale verwevenheid betekent dat zelfs bedrijven die niet rechtstreeks naar de VS exporteren, maar wel Amerikaanse componenten gebruiken of leveren aan bedrijven die dat wel doen, indirect getroffen worden door de tariefmuren. Hierdoor kan de impact van Trumps handelspolitiek veel breder zijn dan op het eerste gezicht lijkt, en kan deze ook Nederlandse bedrijven raken die denken veilig te zijn omdat ze niet direct naar de VS exporteren.

 

Financieringsmix: cruciaal voor exportbedrijven

De financiële impact van de handelsspanningen gaat verder dan alleen de directe tariefkosten. Nederlandse exportbedrijven zullen te maken krijgen met een reeks financiële uitdagingen die de bedrijfsstabiliteit kunnen bedreigen. Alternatieve financieringsmiddelen zullen daarom een steeds belangrijkere rol spelen bij het waarborgen van de continuïteit en het opvangen van cashflowschommelingen.

 

Cashflowproblemen

Voor veel bedrijven zal de verminderde export naar de VS leiden tot directe cashflowproblemen. Terwijl vaste kosten doorlopen, kunnen inkomsten drastisch dalen. Vooral middelgrote exporteurs die afhankelijk zijn van een beperkt aantal Amerikaanse klanten kunnen hierdoor in de problemen komen. Wanneer kosten toenemen en werkkapitaal afneemt, worden betalingstermijnen bovendien langer, wat de cashflowproblematiek verder verergert.

Recente ervaringen in internationale handelsrelaties met de VS tonen aan dat hele industrieën kunnen verdwijnen wanneer tarieven de winstgevendheid ondermijnen, zoals de Mexicaanse maquiladora-fabrieken. Wanneer de marge op producten te klein wordt door importheffingen, is het voor bedrijven niet langer rendabel om deze markten te blijven bedienen. Bij het overwegen om actief te blijven op de Amerikaanse markt met deze extra kosten, zullen veel Nederlandse bedrijven hun bedrijfsmodellen moeten herzien. Dit geldt vooral voor Nederlandse exporteurs die sterk afhankelijk zijn van de Amerikaanse markt, waarbij de kosten-batenanalyse van hun Amerikaanse activiteiten fundamenteel verandert door deze importheffingen. Sommige bedrijven zullen genoodzaakt zijn om zich terug te trekken of alternatieve markten te zoeken als de winstmarges te smal worden.

 

Winstgevendheid onder druk

De export naar de VS is voor veel Nederlandse bedrijven juist aantrekkelijk vanwege de hogere marges die daar behaald kunnen worden. Met de nieuwe tarieven worden deze marges uitgehold. Bedrijven zullen deze extra kosten op een of andere manier moeten doorberekenen aan hun klanten om winstgevend te blijven.

Deze doorberekening van kosten is echter niet altijd volledig mogelijk in competitieve markten, waardoor winstmarges onvermijdelijk zullen krimpen en ondernemingen moeten snijden in andere kosten om rendabel te blijven. Voor beursgenoteerde bedrijven kan dit leiden tot dalende aandelenkoersen, terwijl familiebedrijven mogelijk moeten interen op hun reserves of moeilijke beslissingen moeten nemen over personeelsbestand of investeringen om het hoofd boven water te houden.

 

Banken Terughoudender bij Exportfinanciering

Banken en investeerders zullen de toegenomen risico's meewegen in hun beslissingen. Volgens berekeningen van RaboResearch zou een Amerikaanse importheffing van 25% op alle goederen uit de Europese Unie de Nederlandse economische groei in 2025 kunnen terugbrengen van 1,9% naar 1,5%, en in 2026 zelfs van 1,4% naar slechts 0,7%. De totale schade voor de Nederlandse economie wordt geschat op ruim 1% van het bbp in krap twee jaar tijd, wat neerkomt op ongeveer €12 miljard.

Voor specifieke sectoren zijn de gevolgen nog ernstiger. ABN Amro verwacht bijvoorbeeld dat de export van voedingsmiddelen naar de VS (in 2023 €2,3 miljard) meer dan gehalveerd zal worden als een importheffing van 25% volledig wordt doorberekend aan klanten. Producenten van bier en sterke drank zouden hun afzet in de VS, goed voor 15% van hun totale export, ruim zien halveren. Voor vishandelaren kan de Amerikaanse vraag zelfs met 70% afnemen, en voor cacao en chocolade wordt een exportdaling van 60% voorzien.

Deze concrete economische vooruitzichten zullen banken en investeerders voorzichtiger maken bij het verstrekken van financiering aan exportgerichte bedrijven. Voor startups en scale-ups in deze sectoren kan dit betekenen dat financiering moeilijker te krijgen is, wat hun concurrentiepositie en innovatiekracht verder onder druk zet.

 

Strategisch herdefiniëren van de toekomst

De tariefoorlog raakt bedrijven niet alleen financieel, maar heeft ook directe gevolgen voor de dagelijkse bedrijfsvoering en dwingt daarmee Nederlandse exporteurs tot een fundamentele heroriëntatie van hun langetermijnstrategie. Bedrijven moeten nu beslissingen nemen over marktfocus, investeringen en samenwerkingsverbanden die bepalend zijn voor hun toekomstige concurrentiepositie in een wereld waar handelsbarrières toenemen.

 

Marktdiversificatie

De economische impact zal nog groter worden wanneer tarieven wereldwijd worden toegepast in plaats van slechts op enkele landen. Dit leidt tot een verstoring van handelsstromen op mondiale schaal. Voor Nederlandse exporteurs betekent dit dat ze alternatieve afzetmarkten moeten ontwikkelen om risico's te spreiden.

Exporteurs zouden zich sterker moeten richten op de Europese thuismarkt, en tegelijk groeimogelijkheden zoeken in opkomende economieën die minder betrokken zijn bij de handelsconflicten. Kansrijke markten liggen in Zuidoost-Azië, Afrika of Zuid-Amerika, waar Nederlandse expertise in sectoren als watermanagement, duurzame landbouw en gezondheidszorg veel groeipotentieel heeft. Ook verdient het aanbeveling om handelsrelaties te verdiepen met landen waarmee de EU recent handelsverdragen heeft gesloten, zoals Japan en Canada. Deze strategische verschuivingen kosten tijd en middelen, maar zijn essentieel voor toekomstige stabiliteit.

Verrassend genoeg meldt 63% van de Nederlandse exporteurs dat ze al actief zijn begonnen met het verkennen van nieuwe markten, wat wijst op een proactieve houding in plaats van een afwachtende. Deze bedrijven zien kansen in markten zoals India, Vietnam, Indonesië en Brazilië. Landen met groeiende middenklassen en toenemende vraag naar hoogwaardige producten en diensten waarin Nederland uitblinkt.

 

Productielocatie heroverwegen

Om de VS tarieven te omzeilen dwingt het exporteurs tot het heroverwegen van hun productielocaties. Om deze uitdaging het hoofd te bieden, kunnen Nederlandse bedrijven verschillende strategieën overwegen.

Partnerships aangaan met Amerikaanse bedrijven die al over productiefaciliteiten beschikken, wat minder kapitaalintensief is dan zelf een fabriek bouwen. Joint ventures of licentieovereenkomsten kunnen een middenweg bieden, waarbij Nederlandse technologie en kennis gecombineerd worden met Amerikaanse productiefaciliteiten. Verder kunnen bedrijven kiezen voor een gefaseerde aanpak, beginnend met assemblage in de VS terwijl hoogwaardige componenten nog in Nederland worden geproduceerd.

Samenwerking aangaan binnen brancheverenigingen of via de Nederlands-Amerikaanse Kamer van Koophandel biedt kansen om gezamenlijk de Amerikaanse markt te bedienen. Deze strategieën vereisen echter allemaal aanzienlijke investeringen en brengen nieuwe operationele uitdagingen met zich mee.

 

Mogelijke tegenmaatregelen en voorbereiding:

De tariefoorlog die Trump heeft ontketend, stelt Nederlandse exporteurs voor grote uitdagingen. Toch biedt de geschiedenis lessen voor veerkrachtige aanpassing.

Succesvolle strategieën kunnen bestaan uit:

1. Financieringsmix realiseren
2. Wendbaarheid cultiveren: Bedrijven die snel kunnen schakelen tussen markten en productstrategieën zullen beter bestand zijn tegen de grillen van handelsoorlogen.
3. Lokalisatie overwegen: Voor sommige exporteurs kan het zin hebben om productie te verplaatsen naar de VS of samenwerkingen aan te gaan met Amerikaanse partners.
4. Waardeketenoptimalisatie: Door kritisch te kijken naar waar waarde wordt toegevoegd in producten, kunnen bedrijven mogelijk tariefstructuren optimaliseren.